Friday 18 October 2013

My Business: Nepalese airline taking off


Related Stories

What makes an entrepreneur? The BBC's Surendra Phuyal hears from Birendra Bahadur Basnet, a private-airline owner in Nepal, about the risks he took starting his business, and how he believes success can be achieved.
He does not come from a family of business people. His father is a retired judge, his ancestors were farmers in eastern Nepal. But Birendra Bahadur Basnet, 49, is amongst Nepal's most successful entrepreneurs. He has carved a niche in the country's not-so-impressive aviation sector in just a few years.
When he registered his airline, Buddha Air, and started operations in 1996, the business graduate from a Kathmandu university had only one aircraft that was purchased with a loan: a US-made Beechcraft 1900D.
Nearly two decades later, he is is the proud owner of nine aircraft - three Beechcraft 1900, three ATR 42-320 and three ATR 72-500 aircraft.
Basnet's Buddha Air fleet is the largest in Nepal's domestic sector.
Birendra Bahadur Basnet overseeing plane maintenanceBirendra Bahadur Basnet overseeing plane maintenance
"When we obtained the loan of around NPR 70m (£442,000; $708,000) in 1996 to set up our business and purchase an aircraft, our friends and relatives and other people said we had gone mad," Basnet, says, smiling. "But we started doing good in aviation sector and we paid our loan after six years," he says, adding his airline business has grown almost ten-fold since then.

My Business

What does it take to build your own business from scratch?
How does a US expat navigate Russian bureaucracy, or a Brazilian designer win over Western celebrities? How do illiterate Moroccan women learn to sell their own wares?
BBC World Service reporters speak to entrepreneurs around the world about their inspiration, struggles and successes.
When he started, he recalls Nepal's state-owned airline Royal Nepal Airlines was not particularly successful and the newly liberalised domestic aviation market was looking for stable players from the private sector.
"That's precisely where we saw the gap and we jumped in," he says. "The market was competitive, but safety, reliability and comfort being our mantra, we succeeded in winning the trust of our customers and we have been adding aircraft, one after another to our fleet."
Birendra Bahadur Basnet signing paperwork"The thing that kept us going was the determination and the dedication of all our staff," says Birendra Bahadur Basnet of the airline crash in 2011
'A very sad experience'
Basnet's road to success has not been easy though; the biggest blow came in September 2011 when one of his Beechcraft crashed on a hill near Kathmandu while returning from an aborted Mount Everest sightseeing flight, killing 19 people.
"We thought we were invincible, but that crash proved we were not," he said, tears welling up in his eyes. "We lost three of our great colleagues, several other people and the aircraft.
"That was a very sad experience that we had, but that also helped us grow."
After the crash, he says, the airline did a review of its flight safety mechanisms and other related procedures to ensure that Buddha Air's safety standards remain impeccable.
"We thought people would choose other airlines after the crash, we were concerned," he says. "But that didn't affect our business. People - both Nepalis and foreigners - continued to love us."
Passengers boarding a flightThe airline serves about a million passengers a year
Up, up and away
Every morning, Buddha Air attracts dozens of foreign tourists to Kathmandu airport for its early morning sightseeing flights to the Mount Everest region - it hosted former UN Secretary General Kofi Annan when he visited Nepal in 2001.
Boasting Nepal's first private airline to have its own hangar within Kathmandu Airport premises, Buddha Air flies to major towns inside Nepal and connects the Indian city of Varanashi with Kathmandu.
"We are the first private airline to fly outside Nepal," says Basnet, adding that he plans to take Buddha Air to other major cities in the Asia Pacific region in future to better facilitate connectivity for passengers flying into and out of Nepal.
Buddha Air currently employs more than 700 people, offering them salaries between 150 dollars and thousands of dollars per month.
"They are a mostly happy bunch of people," he says. "We are like a happy family, but still we need to make sure that everyone is looked after and content."
His recipe for success remains this: "Don't multi-task, focus on your goal. Success is floating around, all you have to do is go and grab it. But again, you have to focus on what you want to do and what you want to achieve."

Wednesday 16 October 2013

नगरकोट–धुलिखेल पर्यटन मार्ग अलपत्र




नगरकोट–धुलिखेल पर्यटन मार्ग अलपत्र
भक्तपुर- पर्यटन वर्ष–२०११ लाई सफल बनाउन पर्यटकीय क्षेत्रलाई स्वच्छ एवम् सफा बनाई पर्यटकीय मार्गको विकास र संरक्षण गर्न निर्माण गरिएको नगरकोट धुलिखेल पर्यटन मार्ग अहिले अलपत्र परेको छ।
नेपाल पर्यटन तथा पर्यावरण आधारशिला (नेटिफ)ले पर्यटन वर्षलाई सफल बनाउन सञ्चालन गरेको वातावरण संरक्षण अभियानसहित निर्माण गरेको पर्यटन मार्गको संरक्षण नहुँदा अहिले यो मार्ग अलपत्र परेको हो।

 नेटिफले पर्यटन मार्ग, पर्यटन विश्रामस्थल, फोहोर सङ्कलन स्थललगायत विभिन्न पूर्वाधारसमेत निर्माण गरेपनि अहिले यसको संरक्षण नहँुदा पर्यटन मार्ग अलपत्र परेको हो।

नगरकोटलाई गन्तव्य बनाई नगरकोटबाट धुलिखेलसम्म जाने पदमार्ग वातावरणका लागि फोहोर फाल्ने डम्पिङ साइटसमेत ठाउँठाउँमा निर्माण गरेको थियो।

पैदलमार्ग जाने पर्यटकलाई सहज बनाउन पदमार्ग चिह्न, गन्तव्य चिह्न, स्थानीय ठाउँदेखि पुग्ने ठाउँसम्मको नक्सा, वातावरण संरक्षणका लागि लेखिएका नारा र पक्की विश्रामस्थल, चोकचोकमा निर्माण गरेको थियो।

चिसापानीदेखि नगरकोट हँुदै धुलिखेलसम्मको करिब २६ किमी पदमार्गमा राखिएका यस्ता पूर्वाधारले स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकलाई यात्रामा धेरै सहज बनाउने लक्ष्यका साथ राखिएको नेटिफका अध्यक्ष अरुण श्रेष्ठले बताए।

नगरकोट नाल्दुम पर्यटन विकास समितिका सचिव दीपक लामिछानेले यहाँ निर्माण गरिएको पदमार्गको लागि पहल भइरहेको बताए।

Tuesday 15 October 2013

नेपाल भित्रिने रेमिट्यान्स ५० प्रतिशतले बढ्यो

  विदेशमा काम गर्ने नेपाली कामदारले पठाउने रेमिट्यान्स पछिल्लो एक महिना भित्र रेमिट्यान्स ५० प्रतिशतले बढेको छ ।
गएका वर्षहरुमा जस्तै यो वर्ष पनि दशैंको बेला रेमिट्यान्स करिब ५० प्रतिशतले बढेको आइएमईका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुमन पोखरेलले जानकारी दिनुभयो ।
मासिक रुपमा झण्डै ४० अर्बको रेमिट्यान्स भित्रिने गरेकोमा अहिले दशैंको समय भएकाले असोजमा ६० अर्ब भन्दा धेरै रेमिट्यान्स भित्रिएको उहाँले बताउनुभयो । गत वर्ष पनि दशैंको समयमा ५० प्रतिसतले नै रेमिट्यान्स बढेको थियो ।
यो वर्ष डलरको भाउ पनि बढेकोले वर्षको सुरुदेखि नै रेमिट्यान्स बढेको छ । साउन महिनामा रेमिट्यान्स २४ प्रतिशतले बढेर ४२ अर्ब ७ करोड भित्रिएको थियो ।
यो महिनामा दशैं पनि परेको र डलरको भाउ पनि बढेको समय भएकोले सबै तथ्यांक आउँदा पोहोरको दशैमा भन्दा रेमिट्यान्स बढेको नै हुने आइएमईका सिइओ पोखरेलले बताउनुभयो । बिदेशमा रहेका नेपाली कामदार वर्षेनी साँढे ४ खर्ब पैसा नेपाल पठाउने गर्छन् । तर त्यसको करिब ९८ प्रतिशत रकम उपभोगमा खर्च हुने गरेको छ ।
दशैंका बेला भित्रिएको थप पैसा पनि मुख्यतया उपभोगकै लागि प्रयोग हुन्छ ।
यसैबिच दशैं मनाउन करिब ५० हजार नेपाली बिदेशबाट घर फर्किएका छन् । खाडी र मलेसियामा रोजगारीमा गएका मध्ये करिब ३० हजार र अरु मुलुकबाट करिब २० हजार नेपाली दशै मनाउन घर फर्किएको अध्यागमन कार्यायले जनाएको छ ।
सामान्य अवस्थामा त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलबाट दैनिक १८ सय नेपाली जाने र ५ सय नेपाली फर्कने गरेकोमा दशैंको समयमा फर्कनेको संख्या दैनिक १५ सयसम्म रहेको कार्यालयले जनाएको छ ।
रोजगारीका लागि खाडी र मलेसियामा २२ लाख सहित अन्य मुलुकमा काम तथा पठाइएको उद्देश्यले गएका गरि झण्डै ४० लाख नेपाली देश बाहिर छन् ।

नेपाल भित्रिने रेमिट्यान्स ५० प्रतिशतले बढ्यो
 
कैलाश कटवाल / काठमाडौं, असोज २८ – विदेशमा काम गर्ने नेपाली कामदारले पठाउने रेमिट्यान्स पछिल्लो एक महिना भित्र रेमिट्यान्स ५० प्रतिशतले बढेको छ ।
गएका वर्षहरुमा जस्तै यो वर्ष पनि दशैंको बेला रेमिट्यान्स करिब ५० प्रतिशतले बढेको आइएमईका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुमन पोखरेलले जानकारी दिनुभयो ।
मासिक रुपमा झण्डै ४० अर्बको रेमिट्यान्स भित्रिने गरेकोमा अहिले दशैंको समय भएकाले असोजमा ६० अर्ब भन्दा धेरै रेमिट्यान्स भित्रिएको उहाँले बताउनुभयो । गत वर्ष पनि दशैंको समयमा ५० प्रतिसतले नै रेमिट्यान्स बढेको थियो ।
यो वर्ष डलरको भाउ पनि बढेकोले वर्षको सुरुदेखि नै रेमिट्यान्स बढेको छ । साउन महिनामा रेमिट्यान्स २४ प्रतिशतले बढेर ४२ अर्ब ७ करोड भित्रिएको थियो ।
यो महिनामा दशैं पनि परेको र डलरको भाउ पनि बढेको समय भएकोले सबै तथ्यांक आउँदा पोहोरको दशैमा भन्दा रेमिट्यान्स बढेको नै हुने आइएमईका सिइओ पोखरेलले बताउनुभयो । बिदेशमा रहेका नेपाली कामदार वर्षेनी साँढे ४ खर्ब पैसा नेपाल पठाउने गर्छन् । तर त्यसको करिब ९८ प्रतिशत रकम उपभोगमा खर्च हुने गरेको छ ।
दशैंका बेला भित्रिएको थप पैसा पनि मुख्यतया उपभोगकै लागि प्रयोग हुन्छ ।
यसैबिच दशैं मनाउन करिब ५० हजार नेपाली बिदेशबाट घर फर्किएका छन् । खाडी र मलेसियामा रोजगारीमा गएका मध्ये करिब ३० हजार र अरु मुलुकबाट करिब २० हजार नेपाली दशै मनाउन घर फर्किएको अध्यागमन कार्यायले जनाएको छ ।
सामान्य अवस्थामा त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलबाट दैनिक १८ सय नेपाली जाने र ५ सय नेपाली फर्कने गरेकोमा दशैंको समयमा फर्कनेको संख्या दैनिक १५ सयसम्म रहेको कार्यालयले जनाएको छ ।
रोजगारीका लागि खाडी र मलेसियामा २२ लाख सहित अन्य मुलुकमा काम तथा पठाइएको उद्देश्यले गएका गरि झण्डै ४० लाख नेपाली देश बाहिर छन् ।

Wednesday 6 February 2013

मेसिनबाट मोबाइल ब्यालेन्स रिचार्ज



काठमाडौं, माघ १८ - निजी क्षेत्रको दूरसञ्चार सेवा प्रदायक कम्पनी एनसेलले उपत्याकाभित्र मेसिनबाट मोबाइलमा रकम रिचार्ज गर्न मिल्ने सेवा सुरु गर्ने भएको छ।

मेसिनबाट 'ब्यालेन्स' रिचार्ज गर्न सकिने यो सुविधा नेपालमा पहिलो हो। एनसेल ग्राहकले अब बिनाझन्झट यस्ता मेसिनबाट २० देखि २ हजार रुपैयाँसम्म चाहेको कुनै पनि नम्बरमा ब्यालेन्स रिचार्ज गर्न सक्नेछन्।

सुरुमा काठमाडौंका ४० स्थानबाट यो सेवा प्रयोग गर्न सकिने छ भने केही समयभित्रै राजधानी बाहिर पनि सेवा विस्तार गरिने एनसेलले जनाएको छ।
'ग्राहकलाई आधुनिक र उत्कृष्ट सेवा अनुभव गराउनेक्रममा मेसिनबाट रिचार्ज गर्न सकिने सेवा सञ्चालन गर्न लागेका हौं,' एनसेलकी कर्पोरेट कम्युनिकेसन निर्देशक सञ्जु कोइरालाले भनिन्, 'यसको प्रयोगबाट ग्राहकले एमआरपी (अधिकतम उपभोक्ता मूल्य) मै रिचार्ज गर्न सक्छन्।'

यो मेसिनबाट रिचार्ज सेवा प्रयोग गर्न ग्राहकले मेसिनमा चाहेको भाषा (अंग्रेजी वा नेपाली) रोजेपछि स्त्रि्कनमा देखिने एनसेलको लोगो छनौट गरी आफ्नो वा अरूको मोबाइल नम्बरमा २० भन्दा माथिको रकम रिचार्ज गर्न सक्नेछन्।

'मेसिनले खुद्रा पैसा फिर्ता नगर्ने हुँदा ग्राहकले कति रकमको ब्यालेन्स राख्ने हो त्यहीबराबरको बैंक नोट मेसिनमा राख्नुपर्ने हुन्छ,' कोइरालाले भनिन्।
रिचार्जका लागि सबै प्रक्रिया पूरा गरिसकेपछि मेसिनबाट रसिद पाउनेछन्।

प्राविधिक समस्याको अवस्थामा तत्काल ब्यालेन्स रिचार्ज नहुन सक्छ, तर समस्या हल हुनासाथ रिचार्ज हुनेछ। प्रक्रिया गलत भइ रिचार्ज नभए ग्राहकले एनसेलको कुनै पनि नम्बरबाट ७७०१ म्ाा सम्पर्क गरी समस्या राख्न र विस्तृत जानकारी पाउन सक्नेछन्।

Tuesday 5 February 2013

काठमाडौ आउने सडकको ढलान सकियो



 काठमाडौ भित्रने मुख्य नाका नागढुंगा र आसपासको सडक मर्मतका क्रममा बायाँ लेनतर्फको ढलान पूरा भएको छ ।

झ्याप्लेखोला क्षेत्रको ५० मिटर सडकमा उपत्यका भित्रने बायाँ लेनतर्फ किनारमा पर्खाल लगाइसकिएको ट्राफिक प्रहरी कार्यालय नागढुंगाले जनाएको छ ।

ढलान नसुकुन्जेल किनारबाट गाडी सञ्चालन हुन नसक्ने भएकाले केही दिन एकतर्फी रुपमा गाडी सञ्चालन हुने प्रहरी नायब निरीक्षक खणेन्द्र खत्रीले जानकारी दिनुभयो । यसअघि काठमाडौबाट बाहिरिने दायाँ लेनको किनारमा ढलान गरिएको थियो ।

वर्षा र पहिरोका कारण सडक किनार भत्किएको हुँदा त्यो मर्मत नगरी सडक पीच गर्न नसकिने भएकाले पहिले ढलानको काम गरिएको सडक विभागले जनाएको छ ।

Wednesday 9 January 2013

'सर्वहारा' मजदुर नेताले जुवामा सवा दुई करोड हारे




प्रकाश तिमल्सिना, काठमाडौं, पुस २५ - तत्कालीन तारा क्यासिनोका मजदुरका लागि खडा गरिएको कोषमा जम्मा भएको २ करोड २० लाख रुपैयाँ एकीकृत नेकपा माओवादीका मजदुर नेताले मालिकसँग मिलेर जुवामा सिध्याएका छन्। उक्त रकम पाउन क्यासिनोमा कार्यरत मजदुरले निरन्तर आवाज उठाए पनि त्यसको सुनुवाइ भएको छैन। एमाओवादी नेतृत्वको मजदूर युनियनका अध्यक्ष राजेश जोशी, सचिव केशव थापा, अप्सारा पाण्डेले स्टाफ फण्डको पैसा निकालेर जुवा खेलेको मजदूरहरुको भनाइ छ।
'मजदुरका नाममा जम्मा गरिएको उपदान कोषमा राखिएको रकम खोई भनेर एमाओवादीका नेतालाई सोधिरहेका छौं,' अखिल नेपाल रेस्टुरेन्ट तथा होटल मजदुर संघ क्यासिनो इकाईका सचिव रामहरि रिमालले नागरिकसँग भने, 'युनियनका नेता भने जुवामा हारियो भनेर पन्छिदिन्छन्।'


गत अप्रिलमा तत्कालीन महाप्रबन्धक नरेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठ र सहायक प्रमुख महीनारायण चौधरीले मजदुर उपदान कोषको उक्त रकम तीन महिनापछि तिर्ने सर्तमा निकालेको एमाओवादीका मजदुर नेता बताउँछन्। तर, उक्त कोषको रकम मजदुरलाई नसोधी निकालेर जुवामा हारियो मात्र भनेर एमाओवादीका मजदुर नेता पन्छिन खोजेपछि अन्य संगठनले व्यवस्थापकसँग मिलिभगतमा हिनामिना गरेको आरोप लगाइरहेका छन्।


चाबहिल, चुच्चेपाटीस्थित एभरेस्ट बैंकको खातामा रहेको कोषको रकम जुवामा हारिएको भन्ने धेरै पछि मात्र सार्वजनिक भएको एमालेनिकट नेपाल स्वतन्त्र होटल, क्यासिनो तथा रेस्टुरेन्ट मजदुर युनियन अध्यक्ष भुवन पोखरेलले बताए। 'मजदुरलाई नसोधी युनियनका नेताले मालिकसँग मिलेर त्यो रकम निकालेका रहेछन्, पछि मात्र जुवामा हारियो भनेर जानकारी दिइयो,' पोखरेलले नागरिकसँग भने, 'मालिकलाई दियौं भनेर युनियन पन्छिन्छ तर मजदुरलाई सोध्दै नसोधी किन त्यत्रो रकम निकाल्यौ त भनेर हामी सोधिरहेका छौं।'
तारा क्यासिनोको पुरानो व्यवस्थापक सिंगापुरे कम्पनी एआरटी र महाप्रबन्धक श्रेष्ठ दुवै अहिले छैनन्। रकम चलाएको केही समयमै बन्द भएको क्यासिनो हाल स्टार क्यासिनोका रुपमा सञ्चालनमा आएको छ, जसको व्यवस्थापन जिम्मेवारी केशव सिलवालले लिएका छन्। तर, मजदुर कोषको उक्त पैसा कसले फिर्ता दिने हो? त्यसको जवाफ कोहीसित छैन।
पोखरेलका अनुसार पुरानो व्यवस्थापन रहँदा एमाओवादी मजदुर युनियनको मात्रै क्यासिनोमा हालिमुहाली चल्थ्यो। 'त्यसबेलासम्म अन्य पार्टीको संगठन नै क्यासिनोमा खोल्न दिएका थिएनन्,' पोखरेलले भने, 'त्यो पैसा चलाउने भनिएका तत्कालीन महाप्रबन्धक श्रेष्ठ अहिले क्यासिनो नेपालका फाइनान्स म्यानेजर छन्, एमाओवादीको नेता कता छन्? हामी अहिले खोज्दैछौं।' उनका अनुसार त्यसअघि मनोज सुवेदी नेतृत्वको व्यवस्थापनले पनि उक्त कोषबाट १ करोड लिएर जुवामा हारेको भन्दै फिर्ता गरेन।


कांग्रेसनिकट नेपाल पर्यटन तथा होटल मजदुर युनियनका अध्यक्ष महादेव सुवेदीले एमाओवादी नेताले मजदुर कोषको रकम जुवामा खेलाउन दिएर गम्भीर भुल गरेको बताए। 'क्यासिनोको आधिकारिक युनियनको नेतृत्वमा माओवादी नै थिए, उनीहरुले नै पैसा निकाले र जुवामा खेलाए भनिरहेका छन्,' सुवेदीले नागरिकसँग भने, 'तर, हामीले पनि त्यो पैसा फिर्ता पाउनुपर्छ भनेर माग गरिरहेका छौं।'


एमाओवादीको तत्कालीन नेतृत्व जोशी र सचिव केशव थापाले प्रत्येक मजदुरबाट उठाएको अन्य रकमको पनि हिसाबकिताब अझै सार्वजनिक गरेका छैनन्। 'प्रत्येक मजदुरबाट प्रत्येक महिना 'युनियन कन्ट्रिब्युसन'का नाममा ५० रुपैयाँ र फिटनेस क्लबका नाममा १ सय रुपैयाँका दरले उठाइन्थ्यो,' रिमालले भने, 'तर पाँच वर्षदेखि उठाइँदै आएको सो रकम कहाँ गयो, हामीलाई जानकारी दिइएको छैन, त्यसमा पनि लाखौं हिनामिना भएको छ।' उनका अनुसार सो दुई शीर्षकमा मात्र एमाओवादी नेतृत्वको युनियनले मासिक ९० हजार रुपैयाँजति उठाउँदै आएको थियो।


तर, एमाओवादी सचिव केशव थापाले भने क्यासिनोमा हारिएको रकम मजदुरलाई फिर्ता गराउन आफूहरुले पहल गरिरहेको बताए। 'क्यासिनो सञ्चालक कम्पनी पनि भाग्यो, व्यवस्थापन पनि फेरियो, अहिले दोषजति सबै हामीमाथि थोपर्ने काम भइरहेको छ,' सचिव थापाले नागरिकसँग भने, 'श्रम अदालतमा उजुरी हालेका छौं, सिंगापुरे कम्पनीलाई कसरी नेपालको कानुनी दायरामा ल्याएर पैसा फिर्ता गराउने भनेर वकिलसँग छलफल पनि गरिरहेका छौं।' क्यासिनोको तत्कालीन व्यवस्थापकलाई सो उपदान कोषको सञ्चालक समितिले नै निर्णय गरेर ऋणका रुपमा दिएको सबै पैसा जुवामा हारेकाले युनियनमात्र जवाफदेही हुन नसक्ने उनको भनाइ छ।


एमाओवादीबाहेक अन्य संगठनका नेता भने क्यासिनो बन्द हुने निश्चित भएपछि कोषको रकम व्यवस्थापक र एमाओवादी मजदुर नेताले हिनामिना गरेको बताउँछन्। 'क्यासिनो बन्द हुने निश्चित नै भएपछि सो रकम निकालेको देखिन्छ, ता कि अरुलाई भोलि जवाफ दिनु पर्दैन भन्ने मनसायले प्रेरित भएर सो रकम निकालिएकोमा कुनै शंका छैन,' मोहन वैद्य निकट मजदुर संगठनका अर्का नेताले भने।

Tuesday 8 January 2013

प्रविधिले बढाएको आम्दानी




काठमाडौ, पुस २४ - ९ वर्षअघि नेपाल टेलिकमले जति आम्दानी गथ्र्यो, अहिले त्यसको झन्डै दोब्बर रकम सरकारलाई राजस्व बुझाउँछ । टेलिकमको वाषिर्क प्रतिवेदनअनुसार ०६०/०६१ मा उसको आम्दानी २ अर्ब ४६ करोड रुपैयाँ थियो ।

०६८/०६९ आइपुग्दा कम्पनीले ५ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी कर बुझाएको छ । प्रविधिमा भएको विकास र त्योसँगै दूरसञ्चार क्षेत्रमा बढेको सर्वसाधारणको पहुँचका कारण कारोबार बढ्ने र नाफा कमाउने कम्पनी र व्यक्तिको संख्या उल्लेख्य छ ।

तार जडित आधारभूत टेलिफोन सेवाबाट सुरु भएको दूरसञ्चार क्षेत्र बिस्तारै स्याटलाइट, इमेल, मोबाइल हुँदै इन्टरनेटको ठूलो प्रदायक बनेको छ । अझ ससाना सेवा हेर्ने हो भने पछिल्लो दशकमा मात्रै दूरसञ्चार सेवामा नयाँनयाँ आविष्कार भएका छन्, जसले जनजीवन सजिलो बनाउन मात्र होइन रोजगारी बढाउन पनि सहयोग गरेको छ । सय वर्षअघि आवाज मात्र आदान-प्रदान गर्ने पहिलो टेलिफोन लाइन जडान भएको काठमाडौंमा पछिल्लो समय डाटा र भिडियो पनि हावाबाटै पाउन थालिएको छ ।

मोबाइल बोकेर फोन मात्र गर्ने होइन, विश्वसँगै जोडिन खोज्नेको संख्या बढ्दै गएपछि हातमै इन्टरनेट बोक्नेको संख्या बढेको हो, जसका कारण जीपीआरएस हुँदै थ्रीजी, फोरजी, वाइम्याक्ससम्मका प्रविधि आउन थालेका छन् । 'पछिल्लो सयम विशेषगरी इन्टरनेटको माग ज्यादै बढेको छ,' दूरसञ्चार प्राधिकरणका निर्देशक आनन्दराज खनाल भन्छन्, 'सेवा भ्वाइसमा मात्र नभएर अन्य धेरै क्षेत्रमा रहेकाले माग बढाएको छ ।

' सूचना प्रविधि क्षेत्रमा भएका नयाँ विकास र प्रविधिका कारण दूरसञ्चार सेवाको माग पनि बढिरहेको उनले बताए । 'स्मार्ट फोन र एप्लिकेसनले त्यहीअनुसारको सेवा खोज्छन्,' उनले भने, 'जसले ब्यान्डविथको माग बढाउँछ ।' प्राधिकरणको तथ्यांकअनुसार ६० लाखभन्दा बढी मोबाइल ग्राहकले इन्टरनेट सुविधा उपभोग गरिरहेका छन् । मोबाइलबाट भ्वाइससँगै डाटा र भिडियो प्रयोग गर्ने चलन पनि बढाएको छ, जसले सोसल नेटवर्क होस् वा एप्लिकेसन चलाएर थप सुविधा लिइरहेका छन् । थप सुविधा प्रयोगकै कारण सम्बन्धित सेवा प्रदायकको व्यापार पनि बढेको छ ।

'धेरै सुविधा उपलब्ध भए पनि हाल सबैभन्दा धेरै कारोबार भ्वाइसबाटै हुन्छ,' एनसेलकी सञ्चार प्रवर्द्धन निर्देशक सञ्जु कोइरालाले भनिन्, 'बजार विकासको क्रममा रहेकाले बिस्तारै परिवर्तन हुने छ ।' युरोप अमेरिकी बजारमा भ्वाइसभन्दा डाटाबाट हुने आय बढ्न थालेको तर नेपालमा परिवर्तन आउन भने समय लाग्ने उनले बताइन् । 'हामीकहाँ अहिले पनि नेटवर्क विस्तार भइरहेको छ,' उनले भनिन्, 'त्यसैले सेवाको गुणस्तरमा विशेष ध्यान छ ।'

स्मार्ट फोन प्रयोगकर्ताको संख्या बढ्ने क्रममा रहे पनि साक्षरताका कारण नयाँ सेवाका उपभोक्ता सीमित रहेको उनले बताइन् । 'तर भविष्यको कारोबार भनेको डाटा नै हो,' उनले भनिन् । एनसेल मुलुकको सबैभन्दा ठूलो दूरसञ्चार सेवा प्रदायक हो । यसको बजारमा ४८ प्रतिशत हिस्सा छ । नयाँ सेवा प्रयोगकर्ताको संख्या सानो भए पनि वृद्धिदर सन्तोषजनक रहेको नेपाल टेलिकमकी प्रवक्ता गुणकेशरी प्रधान बताउँछिन् ।

'कुल आयमा ठूलो हिस्सा नराखे पनि मोबाइल डाटाबाट हुने आर्जन पछिल्लो वर्ष दोब्बर भएको छ,' उनले भनिन्, 'यो क्रम पछिल्लो पुस्ताका कारण अझै बढ्ने छ ।' प्रविधि क्षेत्र दूरसञ्चारसँग छुट्याएर हेर्न छोडिएको र नयाँ आविष्कारले सुविधा थप हुँदै गइरहेको उनी बताउँछिन् । 'टेलिकमले पनि सुलभ मूल्यमा भरपर्दो प्रविधि भित्र्याउने क्रम जारी राखेको छ,' उनले भनिन् । सेवाको गुणस्तर र पहुँच बढ्दै गएपछि विशेषगरी मोबाइलबाट गरिने काम बढ्ने अनुमान उनले गरिन् ।

'योसँगै वाइम्याक्स जस्ता सजिला नयाँ प्रविधिबाट दूरसञ्चार क्षेत्रको आय र विस्तार अझै बढ्ने छ,' उनले भनिन् । टेलिकमले करिब एक महिनाभित्रै सर्वसाधारणलाई पनि यो सेवा दिन थाल्ने उनले बताइन् । टेलिकमको ८२ लाखभन्दा बढी ग्राहक छन् ।

योसँगै सूचना प्रविधि क्षेत्रमा बढेको व्यापार र रोजगारी पनि सँगै छ । मुलुकभर मोबाइल बिक्री गर्ने पसलको यकिन तथ्यांक नभए पनि २० हजारको हारहारीमा व्यवसायी रहेको अनुमान गरिन्छ । व्यापार र व्यापारीको संख्या बढ्दै गएपछि ३ वर्षअघि संघ दर्ता गरिएको छ । 'अहिले ३ सयको हाराहारीमा व्यवसायी संघमा छन्,' मोबाइल व्यवसायी संघका सचिव मुकुन्द बाँस्कोटाले भने, 'यसलाई विस्तार गर्दै जाने छौं ।'

प्रविधिको विकाससँगै मोबाइलको मूल्य कम हुँदै आएको र व्यवसायी बढ्ने क्रमले प्रतिस्पर्धा पनि थपिएको उनले बताए । 'बिक्री बढी रहेको छ' उनले भने, 'जसले गर्दा प्रतिस्पर्धाले मार्जिन घटेको छ ।' सस्तो फोनका साथै पछिल्ला प्रविधिमा आधारित मोबाइलको माग पनि उच्च रहेको उनी बताउँछन् । 'औसतमा १० हजार रुपैयाँ पर्ने मोबाइलको माग बढी छ,' उनले भने । पछिल्लो तथ्यांक अनुसार मुलुकमा करिब ७० प्रतिशत जनतासँग दूरसञ्चारको पहुँच छ । यसको अर्थ १ करोड ८५ लाख व्यक्ति प्रविधिका ग्राहक हुनु पनि हो ।

मुलुकका ६१ प्रतिशतसँग पहुँच पुगेकाले मोबाइल सेवा र त्यसमा आधारित उत्पादनको बजार पनि उत्तिकै बढेको छ । 'मल्टी मिडियायुक्त सेटसहित साधारणको पनि माग उत्तिकै बढिरहेको छ,' बाँस्कोटाले बताए । मोबाइल सेट बजारमा बिक्रेता कम्पनीसँगै ब्रान्डको उपस्थिति पनि बढ्न थालेको छ । बजारमा एक दर्जनभन्दा बढी ब्रान्डका मोबाइल उपलब्ध हुन थालेका छन् ।